Thỏa ước lao động tập thể (TƯLĐTT) được ví như “Bộ luật lao động con” tại doanh nghiệp. Một bản TƯLĐTT có chất lượng sẽ là công cụ quan trọng trong việc đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động (NLĐ) và giải quyết các mối quan hệ lao động trong doanh nghiệp. Chính vì vậy, việc nâng chất TƯLĐTT sẽ tích cực góp phần xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa.

Thỏa ước cần đi vào thực chất

Theo Sở LÐ-TBXH, trong những năm gần đây, tuy số lượng vụ tranh chấp lao động tập thể có giảm hơn so với trước, nhưng vẫn diễn ra ở mức trung bình khoảng trên dưới 30 vụ/năm. Các vụ tranh chấp lao động thường xảy ra vào các thời điểm cuối năm, sau điều chỉnh lương tối thiểu vùng… để lại những hệ lụy nhất định. Thực tế cho thấy, một trong những nguyên nhân dẫn đến tranh chấp lao động tập thể chính là do sự thiếu vắng của TƯLÐTT hoặc có nhưng không thực chất, mờ nhạt, hình thức.

Có bản TƯLĐTT chất lượng, người lao động yên tâm gắn bó với doanh nghiệp

TS. Nguyễn Duy Phúc, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển quan hệ lao động (Bộ LÐ-TBXH) cho rằng: “TƯLÐTT trong doanh nghiệp luôn được coi như trụ cột trong mối quan hệ lao động tại doanh nghiệp. Nếu không có thỏa ước hoặc thỏa ước không thực chất sẽ dẫn đến tích tụ ít nhiều những xung đột nhỏ lẻ và khi có những tác động nào đó sẽ dẫn đến những xung đột lớn, trong điều kiện cụ thể nhất định sẽ trở thành tranh chấp lao động, ngừng việc tập thể. Và điều này luôn dẫn đến nhiều hậu quả đối với cả doanh nghiệp và NLÐ. Ðối với NLÐ thì ảnh hưởng tới việc làm, thu nhập và tâm lý trong quá trình lao động. Ðối với doanh nghiệp, ảnh hưởng rất lớn về hình ảnh doanh nghiệp, chi phí sản xuất và đặc biệt là ảnh hưởng đến chính quan hệ lao động tại doanh nghiệp ở những giai đoạn về sau…”.

Cũng theo TS. Phúc, một bản thỏa ước tốt là bản thỏa ước phản ánh đúng nguyện vọng và mối quan tâm thật sự của cả hai bên, đặc biệt là phía tập thể NLÐ. Những nội dung được ghi trong đó là kết quả thương lượng rất thực chất của tập thể NLÐ và chủ doanh nghiệp, chứ không thuần túy chỉ dừng lại ở việc có những quy định hơn luật. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, tình trạng thỏa ước sao chép luật còn diễn ra khá phổ biến. Có nhiều bản thỏa ước rất dày nhưng lại không có điểm gì mới, khác hơn so với luật. Có những bản thỏa ước có một vài điểm cao hơn luật, song phần còn lại thì lại hoàn toàn sao chép luật…

Phó giám đốc Sở LÐ-TBXH Phạm Văn Cộng cũng cho rằng, TƯLÐTT có chất lượng sẽ là công cụ quan trọng trong việc đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của NLÐ và giải quyết mối các quan hệ lao động trong doanh nghiệp. “Vì vậy, TƯLÐTT có quy định càng kỹ càng, càng cụ thể, càng thực chất sẽ góp phần hạn chế tranh chấp lao động”, ông Cộng cho biết.

Phát huy tính chủ động của cán bộ Công đoàn

Theo LÐLÐ tỉnh, trong quý I-2019, có 12 bản TƯLÐTT được ký mới, 34 bản thỏa ước được tái ký. Ðến hết quý I, toàn tỉnh có 1.117 bản TƯLÐTT được ký kết, đạt 81,5% trong tổng số doanh nghiệp có Công đoàn cơ sở, trong đó có 1.028 bản đã gửi về thư viện TƯLÐTT của LÐLÐ tỉnh. Ða số các bản thỏa ước đảm bảo được tiêu chí ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, được công khai đến NLÐ; có nội dung có lợi hơn luật cho NLÐ; được bổ sung và tái ký khi hết hạn. Tuy nhiên, về chất lượng, theo đánh giá vẫn còn thấp, chưa có TƯLÐTT đạt loại A (theo tiêu chí vì NLÐ của Tổng LÐLÐ Việt Nam), tỷ lệ thỏa ước lao động xếp loại B, C chiếm chủ yếu; vẫn còn nhiều thỏa ước sao chép lại các quy định của pháp luật về lao động; nhiều bản thỏa ước không được bổ sung, chỉnh sửa khi tái ký…

Có nhiều nguyên nhân khiến việc thương lượng, ký kết TƯLÐTT chưa được như kỳ vọng. Thực tế cho thấy, ở nhiều nơi, một số người sử dụng lao động, thậm chí cả một số cán bộ Công đoàn và NLÐ chưa nhận thức rõ sự cần thiết, tác dụng của TƯLÐTT trong việc xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa tại doanh nghiệp cũng như trách nhiệm của mình đối với việc chấp hành các quy định của pháp luật về TƯLÐTT nên chưa quan tâm đúng mức. Mặt khác, cán bộ Công đoàn cơ sở đa số kiêm nhiệm, thường xuyên biến động, hạn chế về thời gian hoạt động, phụ thuộc nhiều vào sự quản lý của người sử dụng lao động và còn thiếu kỹ năng thương lượng, do đó việc thương lượng chưa thực chất, chất lượng TƯLÐTT chưa cao.

Cũng theo TS. Nguyễn Duy Phúc, cán bộ Công đoàn bao giờ cũng là đại diện của tập thể NLÐ trong thương lượng tập thể. Vì vậy, để nâng chất TƯLÐTT, cán bộ Công đoàn cần phải phát huy được tính chủ động trong việc thu thập ý kiến, chủ động đề xuất, nêu vấn đề một cách trách nhiệm, bản lĩnh và thương lượng một cách thực chất với phía chủ sử dụng lao động để mang lại lợi ích tốt hơn cho NLÐ.

Là một đơn vị được đánh giá có nhiều chính sách chăm lo tốt cho NLÐ trên địa bàn tỉnh, Chủ tịch CÐCS Công ty TNHH Epic Designers Việt Nam Ngô Ðức Hoàng cho biết, trước đây, có rất nhiều chính sách, chế độ phúc lợi cho NLÐ như các chế độ phụ cấp nhà ở, đi lại, chuyên cần, tham quan, nghỉ mát… tuy được áp dụng từ lâu song lại không đưa vào TƯLÐTT. Xác định được ý nghĩa quan trọng của việc đưa các chế độ chính sách ấy vào TƯLÐTT, Công đoàn đã tìm cách trao đổi, thương lượng với Ban giám đốc công ty về ý nghĩa của TƯLÐTT trong việc gìn giữ mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định. Nhờ đó, từ năm 2017, các chế độ chính sách trên đã trở thành những quy định cụ thể trong TƯLÐTT và được triển khai tại đơn vị.

Ðể tiếp tục nâng cao chất lượng việc thương lượng, xây dựng, ký kết TƯLÐTT tại doanh nghiệp, các cấp Công đoàn tỉnh đã, đang tiếp tục chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ Công đoàn, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến nâng cao kiến thức pháp luật, nhận thức cho cả NLÐ và người sử dụng lao động về ký kết TƯLÐTT. Cùng với đó, chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của NLÐ để xây dựng, ký kết, thực hiện TƯLÐTT có chất lượng nhằm cải thiện đời sống, việc làm cho NLÐ. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng có liên quan cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; xử lý nghiêm những trường hợp cố tình né tránh các quy định của pháp luật về ký kết TƯLÐTT...

Thảo Lâm (Theo Báo Lao Động Đồng Nai)