Mức giảm trừ gia cảnh trong thuế thu nhập cá nhân (TNCN) giúp hỗ trợ người lao động thực hiện nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên, trước biến động kinh tế - xã hội, nhiều ý kiến cho rằng, cần điều chỉnh để phù hợp với thực tế chi tiêu.

Mức giảm trừ gia cảnh trong hệ thống thuế TNCN

Hệ thống chính sách thuế TNCN của Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn điều chỉnh nhằm đảm bảo sự công bằng trong điều tiết thu nhập. Pháp lệnh Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao được thông qua năm 1990, đánh dấu bước đầu tiên trong việc áp dụng sắc thuế này tại Việt Nam. Đến năm 2007, Quốc hội chính thức ban hành Luật Thuế TNCN, có hiệu lực từ năm 2009, mở rộng phạm vi điều chỉnh, xóa bỏ sự phân biệt giữa cá nhân trong và ngoài nước, đồng thời áp dụng cơ chế giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế và người phụ thuộc.

Việc thực hiện Luật Thuế TNCN đã góp phần quan trọng trong việc động viên nguồn lực tài chính cho ngân sách Nhà nước (NSNN), đồng thời hỗ trợ điều tiết thu nhập, tăng cường kiểm soát và phân phối nguồn lực trong nền kinh tế. Hiện nay, thuế TNCN là một trong bốn sắc thuế quan trọng nhất, với số thu ngày càng gia tăng cả về giá trị tuyệt đối và tỉ trọng trong tổng thu NSNN.

Trong quá trình áp dụng, mức giảm trừ gia cảnh đã nhiều lần điều chỉnh để phù hợp với thực tế, từ 4 triệu đồng/tháng năm 2009 lên 9 triệu đồng năm 2013, và hiện tại là 11 triệu đồng/tháng từ năm 2020. Với mức này, cá nhân có thu nhập 17 triệu đồng/tháng (một người phụ thuộc) hoặc 22 triệu đồng/tháng (hai người phụ thuộc), sau khi trừ bảo hiểm, chưa phải nộp thuế TNCN.

Áp lực chi tiêu ngày càng lớn

Tuy nhiên, trong bối cảnh chi phí sinh hoạt liên tục gia tăng, nhiều ý kiến cho rằng mức giảm trừ gia cảnh hiện nay chưa theo kịp thực tế. Anh Đoàn Quốc Việt, một nhân viên công nghệ tại TPHCM, cho biết, mức thu nhập của anh và vợ dao động từ 25-30 triệu đồng/tháng, nhưng các khoản chi tiêu khiến tài chính gia đình trở nên eo hẹp.

"Chi phí thuê nhà, tiền học cho con, thực phẩm, điện, nước, xăng dầu... tất cả đều tăng trong vài năm gần đây. Riêng tiền thuê một căn hộ nhỏ ở TPHCM đã lên 7-9 triệu đồng/tháng. Trong khi đó, mức giảm trừ gia cảnh vẫn giữ nguyên, khiến phần thu nhập chịu thuế không thay đổi dù áp lực chi tiêu lớn hơn", anh Việt chia sẻ.

Chị Nguyễn Thị Hồng Nhân, chuyên viên tại một công ty bảo hiểm ở TPHCM, cũng cho rằng, mức giảm trừ gia cảnh không còn phù hợp. "Chi phí học mầm non cho con tôi đã lên tới 4 triệu đồng/tháng, học thêm ngoại ngữ 2 triệu đồng, tiền sữa, thuốc men khoảng 1 triệu đồng. Chỉ riêng chi phí cho con đã chiếm 8 triệu đồng/tháng, nhưng mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc vẫn là 4,4 triệu đồng/tháng. Nếu có điều chỉnh hợp lý, người lao động sẽ bớt áp lực hơn" - chị Nhân cho biết.

Cần điều chỉnh để phù hợp thực tiễn

Theo các chuyên gia, mức giảm trừ gia cảnh cần được điều chỉnh linh hoạt theo sự thay đổi của kinh tế - xã hội nhằm đảm bảo chính sách thuế phù hợp với mức sống thực tế của người dân.

TS. Nguyễn Duy Phương - Giám đốc đầu tư DG Capital - cho rằng, việc duy trì mức giảm trừ gia cảnh cố định trong nhiều năm có thể khiến một bộ phận người lao động chịu thuế nhiều hơn dù thu nhập thực tế không tăng. "Khi mức chi tiêu bình quân đầu người tăng lên, nhưng ngưỡng chịu thuế không thay đổi, điều này có thể làm giảm thu nhập thực tế của người dân. Điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh không chỉ giúp đảm bảo công bằng mà còn góp phần duy trì sức mua trong nền kinh tế" - TS. Phương nhận định.

Thực tế, tại nhiều quốc gia, chính sách thuế thu nhập cá nhân thường được điều chỉnh định kỳ để phù hợp với biến động giá cả và thu nhập của người dân. Ví dụ, một số nước tham chiếu mức giảm trừ gia cảnh với chỉ số giá tiêu dùng (CPI) hoặc mức lương tối thiểu để đảm bảo sự hợp lý trong điều tiết thu nhập.

TS. Nguyễn Ngọc Tú - Giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội - cũng cho hay, cách tính hiện nay dựa trên CPI chung có thể chưa phản ánh chính xác mức sống của người lao động. “Chỉ số CPI bao gồm hơn 700 mặt hàng, trong khi người lao động chủ yếu chi tiêu cho một số mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, nhà ở, giáo dục. Nếu mức giảm trừ gia cảnh chỉ điều chỉnh khi CPI tăng trên 20%, thì có thể chưa thực sự phù hợp với thực tế chi tiêu” - TS. Tú nhận xét.

Ông đề xuất nên có một cơ chế tự động điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo sự biến động của giá cả sinh hoạt, thay vì đợi đến khi CPI tăng mạnh mới xem xét thay đổi.

Theo các chuyên gia, mức giảm trừ gia cảnh hiện tại có thể chưa theo kịp với thực tế chi tiêu, đặc biệt trong bối cảnh giá cả sinh hoạt tăng nhanh trong những năm gần đây. Một số đề xuất cho rằng nên nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 18-20 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế, và 7-9 triệu đồng/tháng đối với người phụ thuộc, nhằm đảm bảo sự phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội hiện nay.

Việc xem xét điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh không chỉ giúp giảm bớt áp lực tài chính cho người dân, mà còn góp phần đảm bảo chính sách thuế công bằng, hợp lý hơn trong bối cảnh nền kinh tế đang có nhiều biến động.

https://laodong.vn/kinh-doanh/de-xuat-nang-muc-giam-tru-gia-canh-1476482.ldo

NHÓM PV (BÁO LAO ĐỘNG)