Ít ai biết chỉ cách thành phố Hà Giang 30 phút di chuyển vẫn có các thôn làng bình dị, nên thơ, đậm đà bản sắc văn hóa bản địa.

Lần đầu tiên đến Hà Giang là 10 năm trước, đúng dịp kỷ niệm 50 năm hoàn thành con đường Hạnh Phúc, tôi được ngắm nhìn thành phố rợp cờ hoa, sống giữa bầu không khí lịch sử đáng nhớ. Mới đây khi có dịp trở lại tôi mới có cơ hội khám phá thành phố vùng biên, lang thang các cung đường, thăm những thôn bản bình yên mùa vắng khách du lịch. Trên hành trình du ngoạn đó, những ngôi làng dân tộc với cảnh sắc nên thơ và giàu truyền thống như thôn Tha và thôn Khuổi My (xã Phương Độ) chắc chắn là các điểm đến không thể bỏ lỡ.

Ngẩn ngơ vẻ đẹp thôn Tha của người Tày

Là chốn định cư lâu đời của đồng bào Tày, thôn Tha nằm dưới chân núi Tây Côn Lĩnh, chỉ cách trung tâm thành phố Hà Giang 6km. Thôn được bao bọc bởi rừng già ở phía Bắc và phía Tây, cũng là nơi dẫn nguồn nước tự nhiên về cho các cánh đồng mùa lúa. Tuy không sở hữu những thửa ruộng bậc thang kỳ vỹ cao ngút, thôn Tha lại mang đến cảm giác bình yên cho du khách phương xa với những thửa ruộng bậc thang thấp, trải rộng một vùng thung lũng.

Phong cảnh núi đồi xanh mướt ôm ấp những nếp nhà sàn mộc mạc làm tôi quên mất mình vừa mới ở giữa trung tâm thành phố nhà cao tầng san sát, đường phố lớn đầy xe cộ qua lại. Vài năm trở lại đây, thôn Tha được phát triển thành làng văn hóa du lịch cộng đồng, tới tháng 6.2024 chính thức trở thành điểm du lịch của thành phố Hà Giang. Hơn 100 nếp nhà sàn ở thôn Tha đều chứa đựng nhiều giá trị văn hóa riêng, một số trong đó ngày nay trở thành homestay cho du khách lưu trú, tham quan, trải nghiệm.

Rảo bước bộ hành qua con đường nhỏ, tôi ghé thăm một căn nhà sàn lớn trong thôn, được chủ nhà giới thiệu về nếp sống trong mái nhà truyền thống của người Tày. Nhà làm từ khung gỗ chắc chắn, diện tích sử dụng rất lớn, chia làm nhiều gian và mỗi gian lại có chức năng riêng. Gian chính đặt bàn thờ gia tiên, gian phụ để sinh hoạt và chứa đồ đạc. Sau khi chuyển đổi làm du lịch cộng đồng, nhà dựng thêm căn bếp và nhà vệ sinh bên dưới, trên gian nhà sàn chính có thêm khu vực ban công với góc nhìn ra cả cánh đồng và sân phơi rất rộng rãi.

Ngoài đặc trưng là nếp nhà sàn lợp mái cọ, nhiều cửa sổ thoáng mát, đến thôn Tha du khách còn bắt gặp cảnh người dân phơi ngô, tưới tiêu ngoài đồng ruộng, hoặc ngồi dệt vải, nấu nướng các món đặc sản thơm nức mùi gia vị bên bếp lửa.

Về thôn Khuổi My mùa đông

Cũng thuộc địa phận xã Phương Độ, thôn Khuổi My nằm trên sườn dãy Tây Côn Lĩnh nên ở vị trí cao và xa thành phố Hà Giang hơn so với thôn Tha. Khuổi My thực chất là 3 bản nhỏ Nà Thác, Khuổi My, Lùng Vải gộp lại, là nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào Dao. Cách thành phố gần 12km và nằm trên độ cao 1.000 - 1.200m nên khí hậu ở Khuổi My quanh năm mát mẻ, trong lành.

Thời điểm tôi đến Khuổi My mùa lúa đã qua vài tháng, ruộng chỉ còn trơ gốc rạ nhưng bóng dáng của thửa ruộng bậc thang vắt ngang sườn núi vẫn làm khách đường xa vấn vương đứng nhìn hồi lâu. Bù lại con đường dẫn lên Khuổi My khi ấy vẫn còn hoa dã quỳ và lau nở muộn.

Men theo con đường rợp dã quỳ và lau, tôi tìm thấy những nếp nhà sàn phủ rêu nổi bật. Hiện ở Khuổi My còn khoảng 9 căn nhà sàn mái cọ mướt xanh màu rêu đã có hàng chục năm tuổi đời. Theo dân làng kể, do trong lúc lợp lá cọ, độ ẩm rất cao, đặc biệt vào mùa Đông trời tối mịt sương càng khiến mái nhà ẩm hơn. Từ 15 năm trở lên rêu bắt đầu mọc trên mái cọ, mỗi năm một dày hơn, xanh hơn và đẹp hơn. Lớp rêu phủ trên bề mặt còn giữ cho nhà luôn mát, duy trì độ ẩm, tuy nhiên khoảng 30 năm phải lợp lại nhà vì lá cọ mòn mục dần.

Thăm thú quanh thôn cả buổi tôi trở về một homestay để nghỉ ăn trưa. Chị em ở homestay chủ yếu là người Dao, họ mặc trang phục truyền thống mà không hề vướng víu, luôn tươi cười chuẩn bị đồ ăn cho khách. Bữa trưa hôm ấy có thể nói là một trong các bữa ngon nhất tôi được ăn ở Hà Giang. Mâm cơm bưng ra giống như một bữa tiệc thu nhỏ, bày biện đủ các món đặc sản từ gà đồi, lợn xiên nướng, xôi nếp cẩm rực rỡ, rau cải mèo xanh mướt, bánh đá chiên... và không thể thiếu chén chẳm chéo cay nồng.

Thôn Khuổi My và thôn Tha dù ở gần thành phố Hà Giang nhưng thực sự tiềm năng còn rất nhiều và không kém cạnh các bản làng huyện khác. Vì thế nếu có dịp khám phá Hà Giang, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội đến đúng mùa lúa chín tháng 9 - 10, để ngắm hoa đào, hoa cải nở đầu Xuân hoặc trải nghiệm hái thảo quả, chè shan tuyết dưới tán rừng già...

https://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/tham-nhung-ngoi-lang-nen-tho-o-thanh-pho-ha-giang-1448830.ldo

Bài và ảnh Đan Thanh - BÁO LAO ĐỘNG