Lịch sử không chỉ là quá khứ đã qua, mà còn là tấm gương phản chiếu, là kim chỉ nam, là nền móng vững chắc định hình hiện tại và kiến tạo tương lai.

Đặc biệt, trong bối cảnh giáo dục hiện đại, môn Lịch sử ở Việt Nam không chỉ mang tính chất học thuật mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc bồi đắp bản sắc dân tộc và tư duy phản biện.

Lịch sử là dòng chảy bất tận của nhân loại

Lịch sử không phải là việc ghi nhớ những gì đã xảy ra, mà là việc hiểu vì sao chúng xảy ra, cách chúng tác động đến chúng ta ngày nay và làm thế nào để những bài học từ quá khứ có thể soi sáng con đường phía trước.

Trước hết, lịch sử là một tấm gương khổng lồ, phản chiếu toàn bộ hành trình của con người trên trái đất. Nó cho thấy những đỉnh cao chói lọi của nền văn minh, những bước nhảy vọt phi thường của trí tuệ và sự sáng tạo; đồng thời cũng không né tránh phơi bày những sai lầm, bi kịch và xung đột.

Lấy ví dụ từ lịch sử Việt Nam, những cuộc kháng chiến chống ngoại xâm như cuộc chiến chống quân Nguyên - Mông thế kỷ 13 hay cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ trong thế kỷ 20 không chỉ là những sự kiện lớn mà còn là bài học về lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và ý chí quật cường của dân tộc. Những bài học này không chỉ giúp thế hệ trẻ hiểu rõ giá trị của độc lập, tự do mà còn khơi dậy trách nhiệm trong việc bảo vệ và phát triển đất nước.

Lịch sử giúp ta trả lời những câu hỏi căn bản như: "Chúng ta là ai?", "Chúng ta đến từ đâu?". Đối với người Việt Nam, lịch sử dân tộc không chỉ là niềm tự hào mà còn là nền tảng cho tinh thần tự tôn, tự cường.

Chẳng hạn, sự kiện vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long năm 1010 không chỉ đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử mà còn là biểu tượng của tầm nhìn chiến lược. Việc tìm hiểu về sự kiện này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của đất nước mà còn khơi dậy niềm tự hào về truyền thống dựng nước và giữ nước.

Lịch sử là kim chỉ nam định hướng tương lai

Không chỉ giải thích quá khứ và hiện tại, lịch sử còn là kim chỉ nam định hướng tương lai. Những bài học từ lịch sử giúp chúng ta dự báo những khả năng có thể xảy ra, lường trước rủi ro và đưa ra những quyết định sáng suốt hơn.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc hiểu rõ lịch sử quan hệ quốc tế, như mối quan hệ giữa Việt Nam và các nước láng giềng, giúp các nhà ngoại giao, hoạch định chính sách đưa ra các chiến lược hợp tác hiệu quả. Đồng thời, những bài học từ các cuộc chiến tranh và xung đột trong lịch sử cũng nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của hòa bình, sự đoàn kết và hợp tác quốc tế.

Lịch sử không chỉ tồn tại trong sách vở hay bảo tàng mà còn thấm đẫm trong mọi mặt của đời sống hiện đại. Ngôn ngữ, phong tục, tập quán, nghệ thuật, kiến trúc – tất cả đều mang dấu ấn của lịch sử.

Trong giáo dục, việc tổ chức các chuyến tham quan thực tế tại các di tích lịch sử như Cố đô Huế, Đền Hùng hay địa đạo Củ Chi giúp học sinh trải nghiệm và cảm nhận lịch sử một cách sống động. Những hoạt động này không chỉ làm phong phú thêm kiến thức mà còn khơi dậy niềm yêu thích và sự gắn bó với lịch sử dân tộc.

Ngay cả trong cuộc sống cá nhân, những quyết định quan trọng của chúng ta, từ việc chọn nghề, chọn bạn đời đến cách nuôi dạy con cái, đều ít nhiều chịu ảnh hưởng bởi những trải nghiệm, những câu chuyện, những bài học mà chúng ta tiếp nhận từ lịch sử – có thể là lịch sử của chính gia đình mình hay những tấm gương từ lịch sử nhân loại.

Chúng ta đang sống trong một thời khắc lịch sử, và những hành động, quyết định của chúng ta ngày hôm nay sẽ trở thành lịch sử của ngày mai. Hiểu được vai trò của mình trong dòng chảy ấy giúp chúng ta ý thức hơn về trách nhiệm cá nhân đối với cộng đồng và tương lai. Lịch sử không phải là thứ gì đó tĩnh tại nằm yên trong bảo tàng hay thư viện; nó đang được viết nên từng ngày, từng giờ bởi chính chúng ta.

Trong thời đại bùng nổ thông tin, khả năng phân biệt giữa sự thật và giả dối, nhận diện tuyên truyền một chiều và hiểu được động cơ đằng sau các sự kiện trở nên vô cùng quan trọng. Môn lịch sử hiện đại không còn là việc nhồi nhét sự kiện mà là quá trình làm việc với bằng chứng. Khi tiếp cận một vấn đề lịch sử, người học được khuyến khích tìm hiểu từ nhiều nguồn khác nhau, đặt câu hỏi, so sánh và đánh giá độ tin cậy của thông tin.

Như khi nghiên cứu về cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945, học sinh không chỉ tìm hiểu diễn biến sự kiện mà còn được hướng dẫn phân tích các yếu tố dẫn đến thành công, như sự lãnh đạo tài tình của Đảng, tinh thần đoàn kết của nhân dân và bối cảnh quốc tế thuận lợi. Quá trình này giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, khả năng phân tích và đưa ra nhận định độc lập - những kỹ năng vô cùng cần thiết trong cuộc sống hiện đại.

https://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/suc-song-cua-mon-lich-su-1503905.ldo

Kim Sơn (BÁO LAO ĐỘNG)