Để đạt mục tiêu phát triển nguồn điện năng lượng tái tạo theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và hướng tới Net Zero năm 2050, Việt Nam cần nhanh chóng xóa bỏ các rào cản đầu tư và thúc đẩy hiện đại hóa hệ thống lưới điện nhằm khai thác tối đa tiềm năng nguồn năng lượng sạch.

Hoàn thiện cơ chế chính sách để huy động nguồn lực cho năng lượng tái tạo

Trao đổi tại Hội thảo “Giải pháp chuyển đổi năng lượng hướng tới Net Zero” do Báo Lao Động phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức vào chiều 29.5, ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực Bộ Công Thương - cho rằng, để đạt tăng trưởng nguồn điện năng lượng tái tạo (NLTT) theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và hướng tới Net Zero vào năm 2050. Trong thời gian tới, cần xem xét, triển khai một số nhóm giải pháp.

Theo Phó Cục trưởng Cục Điện lực, đầu tiên cần tạo lập môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch, xóa bỏ các rào cản về thủ tục đầu tư phát triển điện lực. Thứ hai, không thể có chuyển đổi năng lượng nếu thiếu một hệ thống lưới điện thông minh và linh hoạt. Trong thời gian tới, cần đẩy nhanh đầu tư các đường dây truyền tải chiến lược, hiện đại hóa lưới điện với công nghệ số, thông minh nhằm khai thác và sử dụng tối ưu các nguồn điện NLTT, năng lượng mới trên phạm vi cả nước. Đặc biệt, cần thực hiện chuyển đổi năng lượng trong chính các ngành tiêu thụ điện lớn.

“Chúng ta cần xem xét vai trò của điện hạt nhân trong dài hạn. Đây là nguồn điện ổn định, không phát thải CO2, có thể đóng vai trò là nguồn nền cho hệ thống điện với tỉ lệ nguồn NLTT lớn. Hiện Việt Nam đã tiếp tục thực hiện chủ trương đầu tư các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1,2 trên cơ sở nghiên cứu, hợp tác với các đối tác sở hữu công nghệ hiện đại, an toàn, tin cậy trên thế giới”, ông Đoàn Ngọc Dương chia sẻ.

Để phát triển NLTT, ông Đoàn Ngọc Dương nhấn mạnh, Việt Nam cần một hệ thống cơ chế chính sách và thị trường điện hiện đại. Chúng ta cần khẩn trương hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, định giá phát thải, thúc đẩy tài chính xanh và các hình thức hợp tác công tư. Đây là nền tảng để huy động nguồn lực tư nhân và quốc tế cho chuyển đổi năng lượng.

“Chuyển đổi năng lượng xanh là hành trình nhiều thách thức, nhưng với tầm nhìn, sự quyết tâm và chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp, người dân và cộng đồng quốc tế, tôi tin rằng chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện thành công tiến trình này, bảo đảm an ninh năng lượng cho phát triển kinh tế đạt mục tiêu 8% trong năm 2025 và 2 con số trong giai đoạn 2026-2030, đồng thời đạt mục tiêu Net Zero một cách bền vững và chủ động", ông Đoàn Ngọc Dương khẳng định.

Hình thành thị trường điện cạnh tranh và xây dựng chính sách giá điện linh hoạt

Kiến nghị những giải pháp để gỡ khó cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam tại Hội thảo, PGS.TS Đặng Trần Thọ - Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng (Đại học Bách Khoa Hà Nội) - cho rằng, một trong những điều kiện cần thiết để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng thành công là hình thành thị trường điện cạnh tranh thực chất và xây dựng chính sách giá điện linh hoạt, phản ánh đúng chi phí, tín hiệu thị trường và khả năng chi trả của nền kinh tế. Hiện nay, thị trường điện Việt Nam vẫn chủ yếu dựa vào mô hình một người mua duy nhất (EVN), chưa phát triển đầy đủ thị trường điện bán buôn, thị trường bán lẻ cạnh tranh, cũng như chưa có thị trường phụ trợ thực sự.

"Để giải phóng tiềm năng của năng lượng tái tạo, cần khẩn trương ban hành cơ chế giá điện chuyển tiếp, với khung giá trần - sàn linh hoạt theo vùng, loại hình công nghệ và thời điểm phát điện. Cơ chế này nên tính đến chi phí thực tế (LCOE), giá trị hệ thống và tránh tạo ra sự méo mó cạnh tranh giữa các dự án đầu tư sớm - muộn. Đối với các nguồn NLTT biến đổi, giá điện có thể được điều chỉnh theo thời gian (time-of-use pricing), để khuyến khích đầu tư vào hệ thống lưu trữ, phụ tải linh hoạt và điều độ tối ưu", PGS.TS Đặng Trần Thọ khẳng định.

Theo PGS.TS Đặng Trần Thọ, cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa nhà đầu tư NLTT và khách hàng lớn (FDI, KCN, tập đoàn đa quốc gia) cũng cần được triển khai rộng rãi trên toàn quốc. Điều này sẽ thúc đẩy tiêu thụ điện xanh, giảm gánh nặng điều độ cho EVN và hỗ trợ các doanh nghiệp thực hiện cam kết ESG, trung hòa carbon trong chuỗi cung ứng.

“Muốn biến lộ trình quy hoạch thành hiện thực, Việt Nam cần đột phá trong cải cách thể chế, làm chủ công nghệ, huy động hiệu quả nguồn lực tài chính và phát triển hạ tầng điện theo tư duy tích hợp - đồng bộ - linh hoạt. Việc sớm xây dựng các cơ chế chính sách minh bạch, nhất quán, có khả năng thu hút đầu tư tư nhân và quốc tế sẽ quyết định khả năng thành công của chiến lược chuyển đổi năng lượng quốc gia. Đồng thời, cần nâng cao năng lực giám sát, điều hành thực hiện quy hoạch ở cả cấp Trung ương và địa phương, đảm bảo “hành lang thể chế xanh” có thể dẫn dắt quá trình chuyển đổi trên thực tế. Chỉ khi toàn bộ hệ sinh thái năng lượng - tài chính - hành chính cùng chuyển động đồng bộ, Việt Nam mới có thể hoàn thành các mục tiêu trung hòa carbon, đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển kinh tế bền vững trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, PGS.TS Đặng Trần Thọ khẳng định.

https://laodong.vn/xa-hoi/chia-khoa-mo-duong-cho-nang-luong-tai-tao-viet-nam-but-pha-1515221.ldo

Tuyết Lan (báo lao động)